Operacja palca młotkowatego,
palców szponiastych
Wskazaniem do zabiegu operacyjnego jest bolesny konflikt palców młotkowatych, młoteczkowatych lub szponiastych z obuwiem. Zniekształceniom mniejszych palców mogą towarzyszyć inne deformacje w obrębie przodostopia, np. paluch koślawy i płaskostopie poprzeczne. W niektórych przypadkach konieczne jest przeprowadzenie złożonej rekonstrukcji przodostopia, która pozwala na uzyskanie najlepszych efektów korekcji palców oraz zapobiega nawrotom deformacji.
Przezskórna korekcja zniekształceń palców – na czym polega
Celem zabiegu jest przywrócenie prawidłowych warunków anatomicznych oraz zrównoważenie wewnętrznych sił oddziałujących na skrzywiony palec. Ortopeda uwalnia przykurczone tkanki miękkie, tj. torebkę stawową oraz ścięgna odpowiednich mięśni przyczepiających się do palców. W razie bardziej utrwalonych deformacji konieczne jest wykonanie osteotomii czyli przecięcia kości paliczków i ewentualnie kości śródstopia. Usztywnienie stawów międzypaliczkowych zaleca się w przypadku zniekształceń palców w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) oraz w ciężkich niekorektywnych deformacjach.
W technikach przezskórnych nie ma konieczności podłużnego rozcinania palca. Ortopeda wykonuje jedynie kilka punktowych nacięć wielkości 2-3 mm, przez które wprowadza specjalne mikro narzędzia. Zaletą technik przezskórnych jest minimalna inwazyjność przekładająca się na:
- mniejszą bolesność palców po zabiegu,
- ograniczenie wewnętrznych zrostów tkanek,
- ograniczenie uszkodzeń nerwów i naczyń zaopatrujących palce,
- większa szansa na zachowanie optymalnej ruchomości i funkcji palców,
- mniejsze ryzyko powikłań związanych z gojeniem się rany.
Rodzaje zniekształceń palców i ich korekcja
Korekcja palca młotkowatego
Deformacja młotkowata obejmuje zwykle drugi lub trzeci palec stopy. Częstą przyczyną jest relatywnie większa długość drugiego promienia stopy i ucisk drugiego palca przez obuwie. Palec młotkowaty charakteryzuje się nadmiernym zgięciem podeszwowym w stawie międzypaliczkowym bliższym (PIP, proximal interphalangeal) oraz przeprostem w stawie międzypaliczkowym dalszym (DIP, distal interphalangeal). Dodatkowo może występować przeprost w stawie śródstopno-paliczkowym (MTP, metatarsophalangeal).
Przykładowymi procedurami stosowanymi w leczeniu operacyjnym palca młotkowatego są:- selektywne uwolnienie ścięgien prostowników,
- uwolnienie grzbietowe torebki stawu MTP i DIP,
- osteotomia klinowa paliczka bliższego podstawą skierowana do dołu,
- osteotomia klinowa paliczka środkowego podstawą skierowana do góry,
- artrodeza (usztywnienie) stawu śródstopno-paliczkowego bliższego.
Przezskórna artrodeza stawu PIP wykonywana jest w postaciach półsztywnych i sztywnych palca młotkowatego. Mfiejsce artrodezy stabilizowane jest specjalną śródszpikową śrubą kompresyjną, wprowadzaną małoinwazyjnie przez szczyt opuszki palca. Metoda przezskórnej artrodezy pozwala na skuteczną stabilizację uzyskanej korekcji przy jednoczesnej minimalizacji naruszenia tkanek miękkich. Jest to dobre rozwiązanie w kompleksowych zabiegach korekcyjnych przodostopia, zwłaszcza u pacjentów ze schorzeniami wpływającymi negatywnie na stan troficzny skóry.
Procedura artrodezy stawu PIP:- przez 3-milimetrowe nacięcie wprowadzany jest miniaturowy frez, za pomocą którego dokonuje się usunięcia powierzchni stawowych PIP i korekcji ustawienia palca,
- ewentualne resztki kości zostają dokładnie wypłukane solą fizjologiczną,
- operator wprowadza przez szczyt opuszki palca 1-milimetrowy drut kierunkowy Kirschnera, kierując go osiowo przez staw DIP, miejsce artrodezy oraz paliczek bliższy,
- po przygotowaniu 2,5-milimetrowego tunelu kostnego, przez szczyt opuszki palca wprowadzana jest śródszpikowa śruba kompresyjna, która obejmuje miejsce artrodezy, natomiast staw DIP pozostawia wolny. Rotacja palca jest jednocześnie kontrolowana.
Korekcja palca nakładającego się (crossover toe)
Do rozwoju palca nakładającego się dochodzi, gdy paluch koślawy (halluks) przemieszcza się pod drugi palec. Drugi palec unosi się i jednocześnie krzyżuje z paluchem koślawym. Zabieg operacyjny zawsze obejmuje korekcję halluksa. Do pozostałych procedur wykonywanych zależnie od stopnia utrwalenia deformacji należą:
- uwolnienie przyśrodkowej i grzbietowej części torebki stawowej z jednoczesnym napięciem jej części bocznej (postać korektywna),
- plastyka płytki podeszwowej pod kontrolą artroskopii,
- osteotomie klinowe podstawy paliczka bliższego (postać niekorektywna),
- osteotomie kości śródstopia (skracające lub klinowe),
- artrodeza stawu śródstopno-paliczkowego bliższego.
Korekcja palców młoteczkowatych
Palce młoteczkowate rozwijają się zwykle wskutek nawykowego noszenia zbyt ciasnego obuwia. Zniekształceniem mogą być objęte wszystkie palce mniejsze. Przewlekły ucisk buta na paliczki dalsze powoduje podwijanie się palców. Procedury korekcyjne nakierowane są głównie na przywrócenie wyprostu w stawach DIP.
Korekcja palców szponiastych
Deformacja szponiasta dotyczy wszystkich palców mniejszych stopy i może być związana z zaburzeniami napięcia mięśniowego. W palcach szponiastych obserwuje się nadmierne zgięcie podeszwowe w stawach PIP i DIP oraz przeprost w stawach MTP.
Przykładowe procedury korekcji palców szponiastych:- uwolnienie ścięgien prostowników oraz zginaczy krótkich palców
- uwolnienie grzbietowe torebki stawu MTP i podeszwowe stawu PIP
- osteotomie klinowe jak w palcu młotkowatym
Oprócz miejscowej korekcji palców szponiastych czasami konieczne jest także wydłużenie ścięgna Achillesa, które ma za zadanie poprawić rozkład sił wewnętrznych oddziałujących na stopę i staw skokowy w trakcie chodu.
Rodzaje stabilizacji
Uzyskana korekcja może być ustabilizowana szwem kostnym, zszywką, przejściowo drutem Kirschnera lub śrubą kompresyjną śródszpikową – zależnie od rodzaju i rozległości wykonanych procedur. Warto, aby jeszcze przez zabiegiem ortopeda omówił z pacjentem efekt korekcji oraz spodziewany zakres ruchomości palca. Do czasu zagojenia tkanek może być konieczne podtrzymywanie opatrunku stabilizującego palce.
